Szczury zaliczane są do gryzoni synantropijnych, co oznacza, że występują i żyją w bliskim otoczeniu człowieka. Co ciekawe, szacuje się, że na świecie jest tyle samo szczurów co ludzi. Szczury zjadają przechowywaną w mieszkaniach czy magazynach żywność – każdego dnia szczur zjada około 28 gram pożywienia, czyli w ciągu niemal 10 dni zjada tyle ile sam waży. Oprócz tego, że zjada to również zanieczyszcza produkty swoim moczem, odchodami, sierścią, martwymi osobnikami, a także śliną i krwią. Zanieczyszczone zboże nie nadaje się do dalszego przetwórstwa, a produkty eksportowane (m.in. mąka, czekolada, inne produkty zbożowe), w których stwierdza się obecność bytowania tych gryzoni (np. włoski, odchody) zwracane są eksporterom.

 

Sam człowiek stwarza szczurom idealne warunki do życia i kolejne miejsca do zasiedlenia. Szczury zamieszkują nasze piwnice i kanalizacje, spotkać je można na wysypiskach śmieci, na osiedlowych śmietnikach, zaglądają do magazynów i składów. Oprócz tego gryzonie te zasiedlają spichlerze, rzeźnie i stajnie. Na wzrost populacji szczurów bezpośredni wpływ mamy my m.in.  dokarmiając gołębie, ponieważ resztki zwabiają je i przyzwyczajają do stałej „dostawy” pożywienia. Szczury są bardzo płodne, samice rodzą nawet do 6 razy w roku, a w jednym miocie może być około 12 młodych, które już po 4 miesiącach osiągają dojrzałość płciową. Ponadto szczury są zwinne i szybkie, w ciągu doby potrafią pokonać odległość około 600 metrów. Nie boją się także wody, mogą spędzić w niej dwie doby, potrafią także przepłynąć odległość 1,5 km.

Szczury, z racji tego, że muszą ścierać swoje stale rosnące siekacze, ciągle muszą coś gryźć. Gryzą wszelkie przeszkody i napotkane przedmioty, uszkadzają m.in. elementy konstrukcyjne budynków, jak i samo ich wyposażenie. Są w stanie przegryźć elementy wykonane z miedzi, glinu czy ołowiu, ich zęby są ostre i twarde jak stal. Duże straty wyrządzają także w magazynach niszcząc palety czy pudła i worki, z których kolejno wysypują się zboże i inne przechowywane produkty. Uszkadzają przewody elektryczne, co powoduje spięcia, iskrzenia i w konsekwencji może dojść do licznych pożarów w budynkach. Oprócz przewodów elektrycznych szczury przegryzają także przewody wodociągowe, doprowadzając do wydostawania się wody i zalania przechowywanych produktów. Uszkadzane są również linie telefoniczne i łącza komputerowe, co w konsekwencji może utrudniać pracę banków, zakładów przemysłowych i innych instytucji. Szczury wygryzają liczne otwory w drzwiach, oknach czy podłogach w budynkach i tym samym obniżają ich gazoszczelność. Obniżenie gazoszczelności pomieszczenia utrudnia wykonanie jakichkolwiek skutecznych zabiegów fumigacyjnych. Ponadto przez wygryzione otwory może przedostawać się woda i spowodować wilgoć i pleśń na przechowywanych produktach. Szczury niszczą warstwę izolacyjną budynków inwentarskich (kurniki, obory), tam zakładają swoje gniazda. W wyniku licznych podkopów doprowadzają do katastrof zarówno budowlanych, jak i drogowych.

Szczury mogą spowodować znaczne szkody na polach uprawnych, atakują szczególnie szklarnie, sady oraz szkółki. Stanowią zagrożenie dla zwierząt gospodarskich, bowiem znane są przypadki, w których gryzonie te atakują żywe zwierzęta, m.in. świnie czy gęsie (wygryzają im dziury w ciele, wyżerają błony pławne). Potrafią zaatakować również króliki i prosięta. Kiedy szczury nie mają możliwości ucieczki bronią się poprzez atak, mogą rzucić się na człowieka (szczególnie narażone są okolice twarzy).

Szkodliwość szczurów jest zatem bardzo wysoka, jednak to, co przeraża najbardziej to fakt, że przenoszą one ponad 50 groźnych chorób. Do najważniejszych zaliczyć możemy:

• Choroba Weila, zwana leptospirozą. Choroba ta wywoływana jest przez krętki z rodziny Leptospira, a do zakażenia dochodzi najczęściej w wyniku kąpieli w jeziorach lub stawach, które zanieczyszczone zostały przez szczurze wydaliny. Drobnoustroje chorobotwórcze przedostają się bezpośrednio do krwi poprzez uszkodzoną skórę, a kolejno do innych narządów, takich jak wątroba czy nerki. Tam ulegają one intensywnemu namnażaniu i w efekcie z powrotem pojawiają się we krwi powodując nagłe wystąpienie choroby. Do głównych objawów tej choroby zaliczyć możemy wysoką gorączkę, silne dreszcze i bóle mięśni i głowy, ponadto objawy uszkodzenia wątroby i nerek, w przypadku których dochodzi do skąpomoczu, bezmoczu i skazy krwotocznej. W 3 dniu choroby pojawia się żółtaczka, która ustępuje po około 3 tygodniach.

 

• Gorączka szczurza, która wywoływana jest zakażeniem śrubowcem mniejszym. Drobnoustroje chorobotwórcze znajdują się w górnych drogach oddechowych gryzoni, a przenoszone są najczęściej w wyniku ugryzienia lub zadrapania przez szczury (rzadziej myszy, myszoskoczki). Do głównych objawów zaliczamy gorączkę, dreszcze i bóle głowy, często również wymioty. Kolejno pojawia się plamista lub plamisto-grudkowa wysypka, w niektórych przypadkach dochodzi do zapalenia stawów. Powikłaniem nieleczonej gorączki szczurzej może być zapalenie płuc, wsierdzia i mięśnia sercowego, zapalenie opon mózgowych oraz pojawienie się ropni w tkankach miękkich i narządach wewnętrznych.

 

• Salmonelloza, która spowodowana jest przez pałeczki Salmonelli, a głównym źródłem zakażenia jest spożycie skażonej odchodami szczurów żywności, m.in. jaja czy mięso drobiowe. Najczęściej pojawia się nieżyt żołądkowo-jelitowy, objawia się on silnym bólem brzucha, wymiotami i wodnistymi biegunkami. Może pojawić się również gorączka i ból głowy, często dochodzi do powiększenia się śledziony i wątroby. Zdarza się, że przebieg choroby może być cięższy, mamy wtedy do czynienia z postacią septyczną Salmonellozy. Objawia się ona ciężkim stanem ogólnym, odwodnieniem, hipotonią, tachykardią i zaburzeniami świadomości. W momencie dostania się bakterii do krwi, mogą one za jej pośrednictwem dostać się do narządów powodując ich stan zapalny. Jeśli dostaną się do układu pokarmowego może dojść do zapalenia m.in. dróg żółciowych czy jamy otrzewnej, przedostając się do układu oddechowego może dojść do zapalenia płuc, oskrzeli czy gardła. Z kolei w układzie krążenia dochodzi do zapalenia mięśnia sercowego lub naczyń limfatycznych, a w układzie nerwowym zapalenie mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych.

 

• Włośnica, która jest bardzo ciężką chorobą powodowaną przez włośnia krętego. To choroba pasożytnicza, do której dochodzi poprzez spożycie zarażonego mięsa. Do objawów choroby zaliczamy wysoką gorączkę, bóle brzucha, biegunkę, a także obrzęk twarzy, który jest wynikiem reakcji alergicznej. Ponadto stwierdza się wysoką leukocytozę i eozynofilię we krwi. Powikłaniem włośnicy może być zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie płuc i mózgu.