Zadomka polna zaliczana jest do tej nielicznej grupy krajowych karaczanów bytujących w środowisku naturalnym. To gatunek bardzo popularny w Europie zaliczany do rodziny zadomkowatych (Ectobiidae). Nie są to owady synantropijne, więc nie żyją w bliskim otoczeniu człowieka. Z racji tego, że należą do karaczanów, a ich krewnymi są wszystkim dobrze znane karaczany synantropijne: prusak i wschodni, to są przez człowieka traktowane jako szkodniki, obrzydliwe i paskudne robale. A prawda jest taka, że zadomka polna to bardzo pożyteczny owad. W Polsce znanych jest obecnie 16 gatunków karaczanów, z których 7 zamieszkuje środowiska naturalne. Wśród nich znajduje się właśnie zadomka polna oraz zadomka leśna.
Zadomka polna (Ectobius lapponicus). Budowa, gatunek i charakterystyka.
Dorosły owad osiąga od 7 do 13 mm długości, widoczny jest dymorfizm płciowy. Samiec jest bardziej podłużny i smuklejszy, z kolei ciało samicy jest krępe i wydaje się masywniejsze. Zadomka charakteryzuje się zmiennym ubarwieniem. Samiec na przedpleczu ma zazwyczaj czarną, nieostro odgraniczoną plamę (zdarza się, że cały środek przedplecza jest czarny lub jasny), boki przedplecza są jaśniejsze (sprawiają wrażenie przeźroczystych). Skrzydła u samca są dłuższe niż u samicy, a pokrywy skrzydłowe szarobrunatne. Obie pary jego skrzydeł są dobrze wykształcone co sprawia, że radzi sobie całkiem nieźle z lataniem, ale tylko na te krótkie dystanse. W przypadku samicy to jest ona zazwyczaj cała brunatno-żółtawa lub jasnobrązowa (zdarzają się odmiany posiadające czarne przedplecze i pokrywy). Skrzydła samicy są krótsze, jedna z par uwsteczniona, przez co gorzej sobie radzi w powietrzu. Zadomka polna posiada długie i cienkie czułki, jej odnóża są typu bieżnego dzięki czemu szybko się przemieszcza.
Pomimo, że jej przydomek to „polna” to na marne szukać jej w polu. Spotkać ją możemy za to na obrzeżach lasów, polanach oraz na skrajach dróg. Szczyt jej aktywności zauważyć można od maja do końca września. Aktywna jest przez całą dobę, jednak najbardziej wieczorami, kiedy poszukuje pożywienia. Czym się odżywia? Podobnie jak większość karaczanów jest wszystkożerna, preferuje jednak szczątki organiczne i tu wracamy do pożyteczności tego owada – pomaga włączyć martwą materię do ponownego obiegu w naturze. Jak widać nie każdy karaczan jest szkodnikiem i to warto zapamiętać.
Cykl rozwojowy.
Samica zadomki składa około 20 jaj, nosi je przy sobie w utworzonym specjalnym kokonie, który nazywany jest ooteką. Opiekuje się nimi dopóki nie wylęgną się z nich larwy, które wyglądem przypominają dorosłe osobniki – są jednak mniejsze i bezskrzydłe. Odżywiają się tym samym, co dorosłe zadomki, bytują głównie wśród leśnej ściółki. Zamiana w osobniki dorosłe zajmuje im mniej więcej 2 lata, w okresie zimy zapadają w stan diapauzy.
Na koniec kilka słów o zadomce leśnej (Ectobius sylvestris).
Zadomka leśna swoim wyglądem bardzo przypomina tę polną, dlatego trudno je od siebie odróżnić. Samiec zadomki leśnej różni się ubarwieniem przedplecza – jego brzegi są znacznie wyraźniej odgraniczone, koloru białego a nie jak w przypadku zadomki polnej – przeźroczyste. Z kolei jeśli weźmiemy pod lupę samice zadomek to tutaj sprawa wydaje się nieco prostsza, dzięki skrzydłom. U zadomki leśnej są znacznie skrócone i sięgają do około połowy odwłoka.