Mrówkowate (Formicidae) należą do rzędu błonkówek, są bardzo rozpowszechnione i występują praktycznie pod każdą szerokością geograficzną. W samej Polsce występuje około 103 gatunków tych owadów.

Mrówki  mają smukłe ciało, dość dużą głowę i spory, kulisty (lub jajowato wydłużony) odwłok. Czułki są najczęściej zgięte i składają się z trzonka i biczyka. Głównym narządem gryzącym aparatu gębowego są żuwaczki. Odnóża mrówek są typu bieżnego, cienkie i długie.

Wśród mrówkowatych, oprócz samców i samic, występują robotnice (samice o niedorozwiniętych narządach rozrodczych), nazywane także żołni  erzami. Są bezskrzydłe w przeciwieństwie do samic i samców większości gatunków mrówek.

Mrówki tworzą duże społeczeństwa, a życie każdej z nich podporządkowane jest interesom całej kolonii, w której każdy ma swoje zadanie do wykonania. Założycielką kolonii jest zapłodniona samica – królowa, której głównym obowiązkiem jest składanie jaj. Po zapłodnieniu traci skrzydła.  Jej zadaniem jest również wybrać odpowiednie miejsce na gniazdo. Zazwyczaj królowe kopulują raz w życiu, natomiast jaja składają przez całe życie. Jedne królowe żyją do roku, a są takie, które żyją 10 do 15 lat. Od gatunku mrówek zależy również jaka jest liczba królowych w gnieździe – najczęściej jest ich od 10 do 30. W każdym gnieździe liczba samic jest dużo mniejsza niż samców, ale to robotnice stanowią najliczniejszą grupę. Robotnice są wielozadaniowe – należy do nich zbieranie i dostarczanie do mrowiska pożywienia, obrona przed intruzami, budowa i sprzątanie mrowiska oraz opieka nad królową i potomstwem. Robotnice żyją 4 do 7 lat. Z kolei samce, inaczej trutnie, wiodą bardzo krótki żywot, gdyż zaraz po kopulacji po prostu giną. Mrówki porozumiewają się ze sobą za pomocą dotyku, poprzez wydawanie dźwięków (strydulacja) i przez wydzielanie zapachowych substancji chemicznych.

Larwy mrówek mają postać beznogich czerwi pokrytych drobnymi włoskami. Mają one gruczoły przędne i przed przepoczwarzeniem otaczają się kokonem (oprzędem) – nazywa się je wtedy mrówczymi jajami.

Istnieją gatunki mrówek roślinożernych i wszystkożernych. U tych najbardziej drapieżnych aż 30 % diety stanowią stawonogi (inne owady czy pająki).

Mrówka faraona (Monomorium faraonis)

Gatunek małej, bo niespełna 2 mm długości, żółtawej mrówki. Blokowiska to dla niej idealne miejsce do bytowania. W mieszkaniach jest ciepło i sucho, poza tym jest dużo zakamarków, gdzie mogą znaleźć schronienie (pod panelami czy boazerią, w szczelinach i szparach). Kuchnia to istny raj, mnóstwo okazji do zdobycia pożywienia. Najczęściej sięgają po produkty białkowe, a ze względu na swoje niewielkie rozmiary, nawet drobniutki kawałek pokarmu stanowi sporą porcję pożywienia. To właśnie atut tych mrówek – ich rozmiar oraz liczebność. Trudno je przez to wytępić.

Jak większość mrówek tworzą kolonie, na czele których stoi zawsze królowa oraz liczna armia robotnic. Nie obejdzie się także bez kilku ukrzydlonych samców, których głównym zadaniem jest oczywiście zapłodnienie samicy. Kolonie sąsiedzkie tych mrówek nawzajem przenikają się i mogą tworzyć jeszcze większe kolonie wielogniazdowe. Tworzy się swego rodzaju „mega-kolonia”, która staje się utrapieniem dla całego bloku mieszkalnego, kompleksu szpitalnego czy nawet całego osiedla. Wyjątkowe cechy tego gatunku sprawiają, że są one jak „superorganizmy”, niemal niezniszczalne.

Dla wielu gatunków mrówek śmierć królowej to katastrofa, jednak w przypadku faraonek – niekoniecznie.

Hurtnica pospolita inaczej czarna (Lasius niger)

To gatunek bardzo pospolity. Królowa osiąga do 9 mm długości, samiec ok 6 mm, z kolei robotnice do 5 mm. Można je spotkać w trawie, ścianach i pod brukowanymi drogami. Lubią pokarmy słodkie. Często możemy spotkać je również w naszych domach i ogrodach – poszukując pożywienia zanieszczyczają żywność i powierzchnie, w ogrodach przesuszają ziemię. Stają się dla człowieka uciążliwe.


Hurtnica zakłada gniazdo w sposób klasztorny – składa larwy i wychowuje pierwsze mrówki bez konieczności pożywiania się poza gniazdem. Jej gniazda znajdują się praktycznie wszędzie, gdzie znajdzie odrobinę wilgotnej ziemi.

Mrówka rudnica (Formica rufa)

To te bardziej drapieżne, które głównie żywią się owadami i ich larwami. Ich ulubionym pożywieniem jest również spadź mszyc (która bogata jest w cukry proste), zapewniają tym samym opiekę mszycom i chronią je przed drapieżcami.

Mrówki te osiągają długość ok. 6 do 9 mm. Samice są czerwonobrązowe, a samce czarne. Mają dwie pary błoniastych skrzydeł i silnie rozwinięte żuwaczki.  W Polsce gatunek ten jest bardzo pospolity – częściowo podlega ochronie. Zamieszkuje głównie lasy, szczególnie iglaste.

Mrówka rudnica jest gatunkiem bardzo pożytecznym, dlatego że niszczy wiele szkodliwych owadów leśnych.

Kartonówka zwyczajna (Lasius fuliginosus)

Osiąga długość ok 4 do 5 mm. Robotnice są smoliście czarne i błyszczące, jedynie ich odnóża mają lekko żółtawy kolor. Mrówki te tworzą olbrzymie kolonie (nawet do 2 milionów osobników), natomiast samych samic jest w nich tylko kilka. Swoje gniazda zakładają najczęściej pod pniami, korzeniami, w dziuplach i w spróchniałych drzewach. W głównej mierze żywią się spadzią mszyc, polują także na drobne owady.

Kartonówka występuje w Polsce dość pospolicie – można ją spotkać w lasach liściastych, w parkach i ogrodach. Znana jest z pasożytniczego wykorzystywania innych mrówek.

Jeśli mrówki zbytnio się rozprzestrzeniły w miejscu Twojego zamieszkania, polecamy bezpieczny zabieg dezynsekcji